فشار خون بالا

مترادف های مورد استفاده برای بیماری:

• پرفشاری خون
  
• پرفشاری شریانی

تعریف

فشار خون بالا نوعی بیماری شایع و مزمن است که در آن فشاری که خون به دیواره عروق وارد می کند بیش از حد طبیعی می باشد. زمانی که فرد برای مدت طولانی از چنین شرایطی رنج می برد، به پرفشاری خون مبتلا شده است. فشار خون به دو عامل بستگی دارد:

۱. مقدار خونی که قلب به سرخرگ ها پمپاژ می کند.

۲. میزان مقاومتی که در برابر جریان خون وجود دارد. بنابراین، هر چه قلب خون بیشتری پمپاژ کند و شریان ها باریک تر باشد فشار خون بالاتر می رود.

اندازه گیری فشار خون بر حسب میلی متر جیوه (میلی متر جیوه) و به صورت یک کسر نمایش داده می شود. صورت کسر (فشار سیستولی) نمایانگر فشار داخل سرخرگ ها هنگام انقباض قلب است. اما مخرج کسر (فشار دیاستولی)، فشار داخل سرخرگ ها هنگام استراحت قلب را نمایش می دهد.

به عنوان مثال اگر فشارخون بصورت ۱۲۰ روی ۸۰ (یا اصطلاحا ۱۲ رو ۸) خوانده شد یا به صورت ۸۰/۱۲۰ نمایش داده شود، به ترتیب فشار سیستولی و دیاستول برابر با ۱۲۰ و ۸۰ میلی متر جیوه می باشند.

به طور کلی برای این بیماری دو علت عمده گزارش شده است:

۱- فشار خون اولیه:

برای اغلب افراد علت قطعی قابل تشخیصی برای ابتلا به این بیماری وجود ندارد. در این حالت فرد به فشار خون اولیه مبتلا شده است و عموما به صورت تدریجی و با گذشت زمان طولانی رخ می دهد. فشار خون اولیه ناشی از برهمکنش های ژنتیکی و محیطی می باشد. اساس ژنتیکی پرفشاری خون همچنان به خوبی شناخته نشده است. اما عوامل محیطی مانند وزن کم هنگام تولد، مصرف دخانیات توسط مادر در دوران بارداری، فرزندانی متولد شده از مادرانی هنگام بارداری به فشار خون مبتلا باشد، نوزادانی که شیر مادر نخورده باشند، افراد مبتلا به سندرم متابولیک و مقاومت به انسولین، و یا افرادی که مقادیر زیادی نمک خوراکی مصرف می کنند سبب بروز فشار خون اولیه می شوند.

۲- فشار خون ثانویه:

در برخی افراد عوامل متعددی زمینه بروز بیماری فشار خون را فراهم می کنند. در این حالت، فشار خون تقریبا یکباره بروز کرده و به آن اصطلاحا فشار خون ثانویه می گویند. عوامل زمینه ساز بیماری فشار خون ثانویه شامل موارد زیر می باشد:

الف) آپنه خواب انسدادی: نوعی اختلال و حس خفگی در خواب می باشد که در افراد چاق رخ داده و سبب می شود تنفس کاهش یافته و یا برای مدتی کوتاهی متوقف شود. این فرایند بارها در طول خواب تکرار می شود.

ب) نارسایی و بیماری های کلیوی که سبب بر هم خوردن تعادل الکترولیت های خون می گردد. این بیماری ها شامل مواردی نظیر گلومرونفری و سنگ کلیه می باشد.

پ) نارسایی کبدی و بیماری های مزمن کبدی مانند کبد چرب یا سیروز کبدی

ت) اختلالات مختلف مربوط غدد درون ریز نیز ممکن است سبب افزایش فشار خون شوند. این موارد عبارتند از:

– کم کاری و پر کاری تیروییدی: هورمون های مترشحه از غدد تیرویید، متابولیسم بدن را کنترل می کنند. کم کاری تیرویید اغلب از طریق چاقی مزمن و پر کاری تیروییدی از طریق افزایش ضربان قلب و متابولیسم بدن سبب افزایش فشار خون می شوند.

– سندرم کوشینگ: نوعی اختلال درون ریز می باشد که در اثر فعالیت بیش از حد قشر غده فوق کلیه ایجاد شده و با کاهش دفع یون سدیم از طریق ادرار، سبب انباشت مقادیر زیادی از این یون در خون شده و فشار خون را به همراه دارد.

– پرکاری غدد پاراتیرویید: هورمون مترشحه از این غده در کنترل مقادیر کلسیم خون نقش دارد. افزایش مقادیر این یون در خون نیز سبب افزایش فشار خون می گردد.

ح) تومور غدد فوق کلیه: برخی انواع تومور های غدد فوق کلیه ممکن است سبب تحریک این غدد به تولید مقادیر نامناسبی هورمون آلدوسترون (هایپرآلدوسترونیسم) شوند که فشار خون را افزایش می دهد.

خ) نقص مادرزادی در دیواره عروق (کوآرکتاسیون آئورت)که در آن دیواره سرخرگ آئورت تنگ شده و سبب افزایش فشار خون می شود.

د) عوارض دارویی در قرص های ضد بارداری (LD) دارو های سرماخوردگی (دارو های ضد احتقان بینی)، و مسکن ها (استامینوفن، ایبوپروفن و آسپرین)

ذ) سوء مصرف مواد مخدر (کوکایین و آمفتامین) و برخی ترکیبات گیاهی (مصرف زیاد شیرین بیان)

ر) بارداری: در ۱۰ درصد مواقع ممکن است خانم های باردار به فشار خون بالاتر از حد نرمال دچار شوند. این علامت ممکن است حاکی از ابتلا به پری-اکلامپسیا باشد که عموما در ماه پنجم به بعد بارداری رخ می دهد. این اختلال نوعی پرفشاری خون مزمن و با علت ناشناخته می باشد که ممکن است منجر به مرگ مادر و جنین گردد.

ز) چاقی: افزایش رسوب چربی در دیواره عروق با تنگ کردن شریان های مختلف ممکن است موجب بروز بیماری پرفشاری خون گردد.

ه) دیابت: انباشت گلوکز در خون و به دنبال آن جذب مقادیر زیادی آب، سبب افزایش فشار خون در این بیماران میگردد.

علائم

اکثر افراد مبتلا به فشار خون بالا، حتی اگر فشار خون به سطوح خطرناکی برسد، هیچ علامت یا نشانه ای ندارند. از طرفی، برخی مبتلایان به فشار خون بالا ممکن است علایمی نظیر سردرد، تنگی نفس، خونریزی از بینی، گرگرفتگی، سرگیجه، درد قفسه سینه، تغییرات دید (تاری دید، سیاه رفتن چشم ها) و وجود خون در ادرار را تجربه کنند. اما این علائم، اختصاصی این بیماری نمی باشد و اغلب نیز تا زمانی که فشار خون بالای فرد سبب بروز شرایط خطرناک و تهدید کننده ای برای سایر اندام های بدن نشده باشد، رخ نمی دهند.

شکایت ها

بیماری فشار خون بالا در صورت عدم درمان، سبب آسیب به عروق خونی و نیز سایر ارگان ها می گردد. عوارضی که این افراد از آن شکایت دارند شامل موارد زیر می باشد:

۱- حمله قلبی یا سکته مغزی: فشار خون بالا می تواند باعث سخت و ضخیم شدن شریان ها (آترواسکلروز) شود. آترواسکلروز احتمال حمله قلبی و سکته را به شدت افزایش می دهد.

۲- آنوریسم: دیواره عروق خونی تا حدی قابلیت تحمل فشار خون بالا را دارا می باشد. در مواردی نیز افزایش فشار خون می تواند باعث ضعیف و برآمده شده رگ های خونی شود که اصطلاحا به آن آنوریسم می گویند. آنوریسم، رگ خونی را در معرض پاره شدن قرار می دهد. در اینصورت، خونریزی که در پی آن رخ می دهد ممکن است مرگ آفرین باشد.

۳- نارسایی قلبی: هنگامی که فشار خون افزایش می یابد، قلب برای پمپاژ خون در عروق باید بیشتر فعالیت کند. افزایش فعالیت قلب موجب ضخیم شدن دیواره های دهلیز و بطن های قلب می شود (مخصوصا هیپرتروفی بطن چپ که سبب افزایش ضخامت عضله دیواره قلب می شود). ضخیم شدن عضلات قلب زمینه بروز نارسایی های قلب را فراهم می کند.

۴- مشکلات کلیوی: در کلیه بخش مایع خون تصفیه می شود. برخی از ترکیبات آن دفع و برخی به گردش خون باز می گردند. با افزایش فشار خون، تراوش پلاسما از مویرگ های کلیه به داخل لوله های تصفیه خون (نفرون) دچار اختلال شده و حتی احتمال باریک و پاره شدن این عروق فراهم می شود.

۵- باریک شدن یا پاره شدن رگ های خونی در چشم: چشم یکی از ارگان های بسیار حساس بدن می باشد که در صورت ابتلا به فشار خون احتمال پارگی مویرگ های خونی تغذیه کننده بافت چشم و از دست دادن بینایی وجود دارد.

۶- اختلال در حافظه و ادراک: عدم کنترل فشار خون بالا همچنین ممکن است بر توانایی تفکر، حافظه و یادگیری تأثیر بگذارد. مشکلات حافظه یا درک مفاهیم در افراد مبتلا به فشار خون بالا شایع می باشد.

۷- زوال عقل : باریک و مسدود شدن شریان ها می تواند جریان خون به مغز را محدود کرده و منجر به نوع خاصی از زوال عقل به نام زوال عقل عروقی گردد. در صورت بروز لخته خونی و سکته مغزی در افراد مبتلا به فشار خون بالا نیز احتمال بروز زوال عقل عروقی وجود دارد.

الگوهای بالینی 

الگوی طبقه بندی افراد براساس مقدار فشار خون بصورت زیر می باشد: 

وضعیت پیش پرفشاری خون به عنوان علامت هشدار در نظر گرفته می شود. زیرا این افراد هنوز فشار خون بالا نداشته ولی در صورت عدم کنترل، امکان تشدید وضعیت و ابتلا به بیماری فشار خون را دارند. 

افراد مبتلا به وضعیت فشار خون بحرانی نیازمند مراقبت های پزشکی می باشند. این افراد در صورت مشاهده هر گونه علایم فشار خون مانند درد قفسه سینه، سردرد، تنگی نفس و تغییرات بینایی، باید فورا به پزشک مراجعه کرده و مراقبت های اورژانسی دریافت کنند. 

در صورتی که پس از سنجیدن فشار خون، مقادیر اندازه گیری شده با اعداد هر یک از دسته بندی های بین فشار سیستولیک و دیاستولیک اختلاف وجود داشته باشد، عددی که برای فشار خون سیستولی گزارش شده، وضعیت فرد را از نظر ابتلا به بیماری فشار خون تعیین می کند.

شیوع 

براساس آمار سازمان بهداشت جهانی، تخمین زده می شود بیش از ۳۱.۱ درصد بزرگسالان (۱.۳۹‏‎ ‎میلیارد‎ ‎نفر‎) ‎به فشار خون بالا ‏مبتلا می باشند. نکته جالب آنکه متاسفانه تنها ۴۷ درصد مبتلایان به فشارخون بالا از بیماری خود با خبر هستند‎.

در ایران، ۲۷ تا ۳۰ درصد افراد بالای ۱۸ سال (بیش از ۱۵ میلیون نفر)، از بیماری پرفشاری خون رنج می برند و سالانه بیش از ۱۰۰ هزار نفر ایرانی به دلیل عوارض ناشی از فشار خون بالا جان خود را از دست می دهند برهمین اساس فشار خون مهمترین عامل مرگ و میر در ایران است. از طرفی متاسفانه تنها ۶۰ درصد از مبتلایان به فشار خون از بیماری خود خبر دارند. سایرین به دلیل عدم آگاهی یا عدم دریافت مراقبت های لازم، در معرض ابتلا به بیماری هایی مانند چاقی  یا مشکلات قلبی عروقی می باشند. این وضعیت احتمال افزایش آمار مرگ و میر ناشی از افزایش فشار خون را نیز بدنبال دارد. 

عوامل خطر

برخی عوامل زمینه ابتلا به پرفشاری خون را افزایش می دهند. این فاکتور ها عبارتند از:

سن

تقریبا در همه افراد با هر سنی، احتمال ابتلا به بیماری فشار خون وجود دارد. البته، خطر ابتلا به فشار خون بالا با افزایش سن افزایش می یابد. برای مثال در آمریکا از هر ۱۰ نفر، ۹ نفر در طول عمر خود به بیماری فشار خون بالا مبتلا می شوند. مطالعه ای در دانشگاه هاروارد بیان دارد که ۷۰ الی ۷۹ درصد افراد بالاتر از ۵۰ سال به بیماری فشار خون مبتلا می باشند. براساس آمار وزارت بهداشت در ایران، نیمی از افراد با رسیدن به سن ۵۵ سالگی به بیماری فشار خون بالا مبتلا می شوند. بیشترین میزان شیوع فشار خون بالا در بین گروه های مختلف سنی ایران به ترتیب مربوط به افراد ۶۰ سال و بالاتر (۶۲ درصد)، ۵۰ تا ۵۹ سال (۵۰ درصد) و ۴۰ تا ۴۹ سال (۳۲ درصد) می باشد.

جنس

در سال ۲۰۱۹ آمار جهانی فشار خون بالا در افراد ۳۰ تا ۷۹ ساله حاکی از آن است که این بیماری در ۳۲ درصد خانم ها و ۳۴ درصد آقایان دیده می شود. بنابراین، شیوع فشار خون بالا در زنان و مردان تقریبا برابر است و تفاوت کمی که دیده می شود ناشی از احتمال بروز برخی بیماری های زمینه ساز در کشور های مختلف می باشد. برای مثال، فراوانی بیماری فشار خون بالا در ایران نیز در هر دو جنس زن و مرد تقریبا مشابه و برابر با ۳۰ درصد می باشد. دلیل این تفاوت ممکن است این باشد که مردان ایرانی میانسال مستعد ابتلا به بیماری های قلبی عروقی هستند. همچنین، در ایران، مردان در مقایسه با زنان بیشتر با شرایط استرس‌زا بیرون از خانه کار می‌کنند و کمتر نگران مراقبت از خود، مصرف داروهای ضد فشار خون و انجام ورزش هستند که می‌تواند منجر به افزایش شیوع فشار خون بالاتر در این جنس گردد.

ماه تولد

براساس آنچه تاکنون می دانیم، شواهدی از تاثیر ماه تولد و ابتلا به فشار خون بالا وجود ندارد. اما وزن کم هنگام تولد، مصرف دخانیات توسط مادر در دوران بارداری، فرزندانی متولد شده از مادرانی که هنگام بارداری به فشار خون مبتلا باشد و نوزادانی که با شیر مادر تغذیه نشده باشند، در معرض ابتلا به پرفشاری خون در بزرگسالی می باشند.

عوامل جغرافیایی

شیوع بیماری فشار خون بالا در سراسر جهان به طور قابل توجهی متفاوت است. این تفاوت از منظر جغرافیای مناطق به صورتی است که، شیوع بیماری در آمریکای لاتین ۳۹.۱ درصد، در خاورمیانه و شمال آفریقا ۲۶.۹ درصد، در جنوب آسیا ۲۹.۴ درصد، در اروپا و آسیای مرکزی ۳۱.۵ درصد، در جنوب صحرای آفریقا ۳۱.۱ درصد و در چین ۳۵.۷ درصد می باشد. در این بین، پایین ترین فراوانی بیماری در کشور هندوستان (۳.۴ درصد آقایان، ۶.۸ درصد خانم ها) و بالاترین نرخ آن در لهستان (۶۸.۹ درصد آقایان، ۷۲.۵ درصد خانم ها) گزارش شده است.

آمار گزارش شده برای بیماری فشار خون بالا در کشورهایی با درآمد کم تا متوسط برابر با ۳۱.۵ درصد (۱.۳۹ میلیارد نفر) بوده و در کشور های با درآمد بالا حدودا به ۲۸.۵ درصد (۳۴۹ میلیون نفر) می رسد.

سبک زندگی

متغیر های زندگی افراد روزمره، در ابتلا به بیماری فشار بسیار تاثیر دارد. در ادامه برخی فاکتور های مهم زندگی که استعداد ابتلا به این بیماری را افزایش می دهند مرور خواهیم کرد.

استرس: استرس از طریق تحریک قشر غده فوق کلیه به تولید و ترشح هورمون کورتیزول، سبب افزایش فعالیت قلب و فشار خون می گردد. عادات مرتبط با استرس مانند پرخوری، استفاده از تنباکو یا نوشیدن الکل نیز خود سبب افزایش فشار خون می شوند.

تغذیه: مصرف بیش از حد نمک طعام باعث حفظ مقادیر زیادی مایعات در بدن شده و افزایش فشار خون را به دنبال دارد. پتاسیم موجود در رژیم غذایی نیز به تعادل میزان سدیم در سلول ها کمک می کند. تعادل دو یون پتاسیم و سدیم برای سلامت قلب بسیار مهم است. اگر در رژیم غذایی پتاسیم کافی دریافت نشود یا به دلیل کم آبی بدن یا سایر شرایط سلامتی پتاسیم زیادی از دفع شود، سدیم در خون شما انباشته شده و فشار خون بالا را سبب می شود.

مصرف دخانیات: ارتباط مصرف تنباکو با ابتلا به فشار خون بالا پیچیده است. دخانیات از طریق تجمع چربی، التهاب در دیواره عروق و ترومبوز ممکن است سبب بروز تصلب شرایین شده که خود افزایش فشار خون را به دنبال دارد.

مصرف نوشیدنی های الکلی: الکل با تحریک اعصاب سمپاتیک و قشر غده فوق کلیه می تواند باعث ترشح کروتیزول) شود که ممکن است سبب افزایش فشار خون گردد. از طرفی، مصرف مداوم این نوشیدنی ها می تواند باعث نارسایی کبدی و برهم خوردن تعادل بسیاری فاکتورهای خونی گردد و سرانجام افزایش فشار خون را در پی داشته باشد.

کم تحرکی: افرادی که از فعالیت فیزیکی کمی برخوردارند معمولا ضربان قلب بالاتری دارند. هرچه ضربان قلب شما بیشتر باشد، قلب شما باید با هر انقباض سخت‌تر کار کند و نیروی وارد بر شریان‌های شما بیشتر می‌شود. از طرفی، کم تحرکی خطر اضافه وزن را نیز افزایش می دهد که خود ممکن است پرفشاری خون را سبب شود.

براساس آمار غیر رسمی، دلایل اصلی افزایش فشار خون بالا در ایران تغذیه نادرست و استرس گزارش شده است. در همین خصوص، مصرف بالای روغن، نمک طعام و شکر از جمله مواد غذایی است که ایرانیان در آن زیاده روی می کنند.

نژاد

در افرادی با وزن نرمال، فراوانی بیماری فشار خون بالا در نژاد سیاه پوستان غیر اسپانیایی و بومیان آسیایی تقریبا ۶ برابر سایر سفید پوست ها می باشد. این در حالی است که شیوع این بیماری در بومیان آمریکای لاتین ۳.۵ برابر سفید پوستان است. همچنین، عوارض جدی مانند سکته مغزی، حمله قلبی و نارسایی کلیه نیز در افراد سیاه پوستان آفریقایی شایع تر است.

وراثت

درصد بسیاری کمی از موارد ابتلا به فشار خون بالا ناشی از نوعی نقص ژنتیکی قابل وراثت می باشد. در این موارد عمدتا نقص ژنتیکی سبب بروز یک بیماری می شود که فشار خون ثانویه را به دنبال دارد. این بیماری ها عبارتند از هایپرآلدوسترونیسم خانوادگی، هایپرآلدوسترونیسم کاذب نوع ۲، سندرم لیدلو تومور پاراگانگلیوما. در این بیماری ها نقص ژنتیکی سبب تحریک بیش از حد قشر غده فوق کلیه به تولید و ترشح هورمون آلدوسترون می گردد. در شرایط عادی این هورمون با دفع پتاسیم به ادرار و بازجذب سدیم از ادرار به خون، باعث تعادل غلظت این دو الکترولیت خون می گردد. اما مقادیر زیاد هورمون آلدوسترون سبب افزایش یون سدیم در خون و بروز پرفشاری خون می گردد.

سایر بیماری ها

همانطور که پیشتر گفته شد، فشار خون ثانویه اغلب به عنوان عارضه یک بیماری ظاهر می شود. این بیماری های در گروه های زیر دسته بندی می شوند:

۱- نارسایی و بیماری های کلیوی

۲- نارسایی کبدی و بیماری های مزمن کبدی

۳- بیماری های غدد درون ریز

– کم کاری و پر کاری تیروییدی

– سندرم کوشینگ

– پرکاری غدد پاراتیرویید

۴- تومور غدد فوق کلیه

۵- نقص مادرزادی در دیواره عروق

۶- چاقی

۷- دیابت

مراقبت ها

فشار خون بالا اغلب از طریق غربالگری شناسایی می شود. کارشناسان توصیه می کنند که افراد 40 سال و بالاتر که سابقه فشار خون بالا ندارند، سالی یک بار فشار خون خود را چک کنند. غربالگری باید در افرادی با عوامل خطر مانند چاقی یا سابقه خانوادگی یا افرادی که در گذشته فشار خون بالا داشته اند، بیشتر انجام شود. برای افراد جوان بدون عوامل خطر، غربالگری هر چند سال یکبار ممکن است یک رویکرد معقول باشد. اگر فشار خون فرد در طول غربالگری در مطب بالا باشد، ممکن است از فرد خواسته شود که با بررسی فشار خون خود در خانه، نتایج را تأیید کند. زیرا در بسیاری از موارد، فشار خون فرد زمانی که توسط پزشک، پرستار یا سایر متخصصان پزشکی در محیط مطب گرفته می‌شود، به دلایلی مانند استرس به طور موقت افزایش می‌یابد.

سعی کنید با تهیه فشار سنج های خانگی، فشار خون خود را همواره اندازه گرفته و تاثیر دارو های مصرفی برای درمان فشار خون را، هنگام مراجعه به پزشک، توضیح دهید.

در صورتی که سابقه خانوادگی بیماری های قلبی یا عوامل خطر ذکر شده برای فشار خون بالا را دارید، با پزشک خود مشورت کرده و آموزش های لازم را برای جلوگیری از ابتلا به بیماری پرفشاری خون دریافت کنید.

هنگام درمان در صورت وجود هر گونه مشکلی با داروها، به پزشک خود اطلاع دهید. هرگز بدون مشورت با پزشک معالج، روش مصرف داروهای خود را قطع نکرده و تغییری در آن ایجاد نکنید.

تشخیص

روش های مختلف تشخیص عبارتند از:

آزمایش ها

از آنجا که بیماری فشار خون اغلب بدون علامت می باشد، روند تشخیص عمدتا براساس آزمایشات و چکاپ های دوره ای انجام می پذیرد. اما از جمله مواردی که در این آزمایشات مورد بررسی قرار می گیرد شامل فاکتور های مرتبط با بیماری هایی است که ممکن است عوارضی مانند فشار خون را به دنبال داشته باشند. این موارد شامل موارد زیر می باشند:

۱- اندازه گیری الکترولیت ها (از جمله کلسیم، سدیم، پتاسیم) و کراتینین سرم (برای محاسبه نرخ فیلتراسیون گلومرولی کلیه)

۲- اندازه گیری گلوکز ناشتا (FBS)

۳- آزمایش ادرار برای بررسی مقادیر الکترولیت هایی مانند سدیم و پتاسیم، گلوکز، و اوره دفعی

۴- شمارش خون کامل برای بررسی وضعیت سلول های خونی

۵- اندازه گیری هورمون های تیروئیدی، پاراتیروئیدی، هورمون محرک تیروئید (TSH)

۶- بررسی پروفایل لیپیدی خون شامل مقادیر تری گلیسیرید و کلسترول تام، کلسترول HDL، و کلسترول LDL

روش های تصویربرداری

۱- رادیوگرافی از قفسه سینه: هدف از انجام این کار بررسی علایم نارسایی قلبی یا بزرگ شدن قلب می باشد.

۲- سونوگرافی قلب و کلیه ها: برای بررسی دقیق تر بافت اندام هایی مانند قلب و کلیه می توان از امواج اولتراسونیک استفاده کرد. به این ترتیب پزشک قادر خواهد بود هر گونه تومور، هایپرتروفی (ضخیم شدن بافت) و تغییر فیزیکی در بافت این دو اندام را بررسی کرده تا به تشخیص علت پرفشاری خون برسد.

۳- معاینه چشم برای بررسی عوارض ناشی از مواردی نظیر دیابت در شبکیه چشم (رتینوپاتی دیابتی)، خونریزی های کوچک

تست فعالیت الکتریکی قلب با نوار قلب 

تست فعالیت الکتریکی قلب با نوار قلب (الکتروکاردیوگرام): در این روش با قرار دادن الکترود های روی بخش های مختلف پوست، پیام الکتریکی که هنگام ضربان قلب تولید و در کل بدن منتظر می شود ثبت شده و بصورت نمودار نمایش داده می شود. این نمودار ها حاوی اطلاعاتی از نحوه عملکرد قلب می باشند.

با ثبت امواج الکتریکی ساطع شده از بافت قلب می توان مواردی مانند بزرگ شدن بطن چپ قلب و حتی کم خونی موضعی (ایسکمی) بافت قلب را تشخیص داد. در برخی موارد نیز مانند انسداد رسوب کلسترل در دیواره عروق و کاهش خونرسانی به عضله قلب، ضربان قلب افزایش یافته و فشار خون افزایش می یابد. تهیه الکتروکاردیوگرام های دوره ای برای اطمینان از صحت قلب و پیشگیری از حمله قلبی ضروری است.

 درمان

دارویی

۱- دیورتیک ها: گاهی اوقات به دیورتیک‌ها، قرص‌های آب نیز گفته می‌شود، زیرا باعث پرادراری می شوند. برخی از نمونه های دیورتیک ها عبارتند از: کلرتالیدون، اینداپامید، هیدروکلروتیازید و فوروزوماید. این داروها سبب می شوند الکترولیت وآب اضافی بدن از طریق ادرار دفع شده و فشار خون کاهش یابد.

۲- مهارکننده‌های آنزیم مبدل آنژیوتانسین: این دارو ها مانع از تولید ترکیبات شیمیایی می شوند که دیواره عروق را تنگ می کند. از جمله این دارو ها می توان به انالاپریل، کاپتوپریل و لیزینوپریلاشاره داشت.

۳- بلوکه کننده های گیرنده آنژیوتانسین ۲: این گروه از دارو ها نیز از فعالیت (نه تولید) ترکیبات شیمیایی که سبب تنگ شدن عروق می شوند جلوگیری می کنند. مهمترین این داروها شامل لوزارتان و کاندسارتان می باشد.

۴- مسدود کننده های کانال کلسیم: برخی از نمونه‌های مسدودکننده‌های کانال کلسیم عبارتند از: آملودیپین، فلودیپین و دیلتیازم. این داروها از تجمع کلسیم اضافی در خون جلوگیری می کنند و نیر برای ممانعت از درد قفسه سینه ناشی از بیماری قلبی موثر می باشند.

هنگام مصرف دارو های مسدود کننده کانال کلسیم از مصرف میوه گریپ فروت و مشتقات آن خودداری کنید. زیرا ترکیبات موجود در این میوه سبب افزایش بیش از حد بلوکه کننده های کانال کلسیم شده و ممکن است خطر آفرین باشد.

۵- بلوکه کننده های آلفا: این داروها (دوکسازوسین، پرازوسینمانع از انتقال پیام عصبی به عروق خونی شده و از تنگ شدن آنها جلوگیری می کنند.

۶- بلوکه کننده های آلفا-بتا: این گروه (شامل کارودیلول، لابلاتول) نه تنها از انتقال پیام عصبی به عروق خونی جلوگیری می کنند بلکه ضربان قلب را نیز کاهش می دهند تا فشار خون را کنترل کنند.

۷- بلوکه کننده های بتا: این گروه (آسبوتولول، آتنولول) سبب کاهش فعالیت قلب و در نتیجه کاهش فشار خون شریان ها می شوند.

۸- آنتاگونیست های هورمون آلدوسترون: این گروه ‌از دارو ها (اسپیرونولاکتان، اپلرنون) نیز نوعی دیورتیک محسوب می شوند و با ممانعت از فعالیت آلدوسترون، از بازجذب و انباشت سدیم در خون جلوگیری می کنند. به این ترتیب سطح الکترولیت های خون کاهش یافته و فشار خون کنترل می شود.

۹- مهارکننده های رنین: رنین یکی از آنزیم های تولید شده در کلیه هاست که در زنجیره انتقال پیام افزایش فشار خون نقش ایفا می کنند. داروی آلیسکرن یکی از مهار کننده های این آنزیم می باشد.

۱۰- وازودیلاتورها: دارو هایی مانند هیدرالازین و ماینوکسیدیلبا تاثیر مستقیم بر عضلات دیواره عروق خونی، از انقباض عضلات جلوگیری کرده و مانع از تنگ شدن عروق می شوند.

۱۱- دارو های فشار خون با اثر مرکزی: این داروها (کلونیدین،گوانفاسین  و متیل دوپا) با تاثیر بر مغز سبب می شوند پیام افزایش ضربان قلب و نیز تنگ شدن دیواره عروق صادر نشود.

بازتوانی:

با کمک گفتار درمانی و مشاوره روانشناسی می توان برخی علل افزایش فشار خون را کنترل نمود. گفتگو با مشاور کمک می کند تا فرد به مهارت هایی برای کنترل استرس زندگی دست یابد که بتواند با این پرفشاری خون مقابله کند. در این خصوص، افزایش روابط اجتماعی در مدرسه یا محل کار و شرکت در مباحث پویای خانوادگی برای مقابله با اضطراب این بیماران بسیار مفید است.

تغییر سبک زندگی:

مصرف دارو های کاهش دهنده فشار خون به تنهایی و بدون تغییر سبک زندگی تاثیر چندانی بر کنترل بیماری پرفشاری خون و ابتلا به عوارض ثانویه آن ندارد. در این خصوص توصیه می شود موارد زیر دنبال شود:

۱- کاهش وزن: اگر از اضافه وزن و چاقی رنج می برید برای کنترل بیماری توصیه می شود از پرخوری جلوگیری کرده و کم کم وزن خود را کاهش دهید. به طور کلی گفته می شود که به ازای هر کیلوگرم کاهش وزن، فشار خون به اندازه تقریبا ۱ میلیمتر جیوه کاهش می یابد.

۲- تغذیه: رژیم غذایی کم چرب و غنی از میوه ها، سبزیجات و لبنیات کم چرب را انتخاب کنید. بدین ترتیب از افزایش مقادیر زیادی چربی خون و الکترولیت های اضافی ممانعت کرده و احتمال ابتلا به چاقی نیز کاهش می یابد. همچنین در این خصوص توجه داشته باشید که میزان نمک مصرفی خود را کاهش دهید اما نمک را از رژیم غذایی خون به طور کامل حذف نکنید. زیرا بسیاری فعالیت ها در بدن نیازمند الکترولیت هایی مانند سدیم، پتاسیم و کلسیم می باشد. حداکثر ۲۳۰۰ میلی گرم نمک خوراکی، سدیم بدن را برای انجام فعالیت های مختلف تامین می کند.

۳- پرهیز از مصرف نوشیدنی های الکلی و دخانیات: همانطور که گفته شد نوشیدنی های الکلی و دخانیات به طور مستقیم و غیر مستقیم سبب افزایش فشار خون و تشدید علایم ثانویه آن می شوند. بنابراین خودداری از مصرف این موارد، برای بهبود بیماری ضروری است.

۴- مدیریت استرس: از روش های مختلفی مانند ورزش کردن، گفتگو، گوش دادن به موسیقی و تکنیک های تنفس برای مدیریت استرس و جلوگیری از افزایش فشار خون استفاده کنید.

۵- افزایش تحرک: ورزش کردن برای کاهش وزن، مدیریت استرس و نیز برقراری تعادل الکترولیت های خون بسیار مفید است. برای اینکار پیشنهاد می شود در اکثر روزهای هفته حداقل 30 دقیقه فعالیت جسمانی داشته باشید. انواعی از ورزش های زیر برای اینکار توصیه می شود:

الف) مدیتیشن

ب) یوگا یا تای چی

ج) پیاده روی

۶- مکمل های غذایی: براساس شواهد موجود برخی مکمل های غذایی نیز در کاهش فشار خون موثر می باشند که عبارتند از:

الف) فیبر های گیاهی موجود در گیاه بارهنگ تخم مرغی و سبوس گندم

ب) ترکیبات معدنی مانند منیزیم، کلسیم و پتاسیم

ج) فولیک اسید، اسید های چرب امگا-۳، روغن ماهی

د) ترکیباتی که سبب گشاد شدن عروق خونی می شوند: کاکائو، گارلیک، ال-آرژنین و کوآنزیم Q10

افزایش فشار خون از منظر طب سنتی

تعریف

با توجه به اینکه به عارضه ی پرفشاری خون با این نام یا نام های معادل در متون طب سنتی اشاره نشده است، بر اساس مقایسه ی علائمی که این بیماری ایجاد می کند با بیماری های تعریف شده در طب ایرانی، می توان مصداق هایی را برای پر فشاری خون تعیین کرد. یکی از شایع ترین این علت ها، امتلاء (تجمع مواد در بدن) است.

علت شناسی

• اختلالات خود رگ
• افزایش صلابت (سفت شدن جداره ی رگ)
• انقباض رگ
• انسداد رگ (کامل یا ناکامل)
• اختلالات قلب (انواع سوء مزاج ها)
• اختلالات مایعی (خون) که در رگ ها جاری است (انواع امتلاء از جمله افزایش کمیت یا تغییر در کیفیت خون)
• اختلالات سایر اعضای بدن
• اختلالات اعصاب و روان
• اختلالات گوارشی (اشکالات هضمی، یبوست)
• اختلالات کلیه
• اختلالات کبد
• اختلالات ریه

درمان

1. بیماران به هیچ عنوان نباید بدون مشورت با پزشک داروهای شیمیایی کاهنده ی فشار خون خود را قطع کنند.

2. در کنار مصرف دارو ها می توان از تدابیر زیر بهره برد و با نظر پزشک میزان مصرف دارو ها را تنظیم کرد:

درمان های ساده ی اولیه

• روزه داری طبی ( کاهش غذای مصرفی تا حد امکان)
• رعایت قوانین خوردن و آشامیدن (پرهیز از درهم خوری، مصرف غذا هنگام سیری، خوردن چند نوع غذا در یک وعده غذایی)
• پرهیز از خواب، ورزش سنگین یا مقاربت هنگام پری معده
• استفاده از غذاهای لطیف و سبک مانند سوپ جو یا نخوداب طبی (ترکیبی از نخود + پیاز + ادویه)
• مصرف روزانه 5 عدد پر آلو خیسانده در آب
• مصرف روزانه یک لیوان آب انار (ترجیحا ترش)
• استفاده از چای ترش به جای چای سیاه
• درمان های کمک کننده
• انجام فصد
• تخم خواجه باشی آسیاب شده و بعد از هر وعده غذا یک قاشق چای خوری مصرف شود.
• مصرف روزانه نصف استکان عرق بومادران
• مصرف نصف یک حبه سیر (یک قاشق مرباخوری پودر سیر معادل 2 گرم) دو بار در روز. * (جهت جلوگیری از مشکلات گوارشی می توان به صورت بخارپز و همراه با غذا استفاده کرد.)
• مصرف روزانه برگ زیتون به صورت جوشانده ( 1 قاشق غذاخوری در یک و نیم لیوان آب 10 دقیقه بجوشد تا یک لیوان باقی بماند) یا پودر آن ( یک قاشق چای خوری)
• مصرف روزانه نصف قاشق چای خوری سیاهدانه همراه با صبحانه
• مصرف یک قاشق غذاخوری روغن کانولا بعد از هر وعده غذایی