کرونا

نام های دیگر بیماری

• سندرم حاد تنفسی کروناویروس-۲
• کووید-19
• SARS-CoV-2

تعریف بیماری

بیماری کرونا ناشی از عفونت ویروس کووید-۱۹ می باشد که به عنوان جدیدترین عضو خانواده ویروس های کووید در سال ۲۰۱۹ برای اولین بار در چین مشاهده شد و در سال ۲۰۲۰ منجر به بروز پاندمی کرونا گردید.

علت بیماری

خانواده کروناویروس عامل بروز بیماری هایی همچون سندرم تنفسی حاد (SARS) و سندرم تنفسی خاورمیانه (MERS) و نیز بیماری کرونا می باشند. نحوه انتشار ویروس معمولا از طریق هوا، و تماس دست با وسایل آلوده و سپس لمس کردن چشم، بینی و دهان می باشد. 

به دلیل وزن کم، ویروس کرونا ممکن است برای چند دقیقه تا چندین ساعت در هوا باقی بماند.

به دلیل آنکه پایداری پادتن های تولید شده در فرد بیمار محدود می باشد، ممکن است به علت کاهش مصونیت فرد، در مواجهه مجدد با ویروس فرد مجددا بیمار گردد. از سویی، با وجود جهش های متعدد در ویروس کووید، احتمال ابتلای چند باره به بیماری کرونا دور از انتظار نیست.

علائم

براساس آنچه تاکنون می دانیم، علایم بیماری کرونا بین ۲ الی ۱۴ روز پس از آلوده شدن به ویروس ظاهر می شوند. از زمان مواجهه فرد با ویروس کووید تا زمان ظاهر شدن علایم بیماری را دوره کمون نامیده و فرد ناقل ویروس می باشد. شایعترین علایم کرونا شامل تب، سرفه های مداوم، احساس ضعف و خستگی است. پیش آگهی بیماری نیز در برخی افراد به صورت از دست دادن حس چشایی و بویایی می باشد. سایر علایم عبارتند از: تنگی نفس، درد عضلانی، احساس سردی (چاییدن)، گلودرد، آبریزش بینی، سردرد، درد قفسه سینه، قرمزی ملتحمه چشم، تهوع، استفراغ، اسهال و بروز راش های پوستی.

علایم حتی گاهی تا ۴ هفته بعد از تشخیص بیماری باقی می ماند.

علایم در بزرگسالان و کودکان مشابه می باشد اما عموما علایم کودکان از شدت کمتری برخوردار است. براساس شواهد موجود تمامی رده های سنی کودکان امکان ابتلا به کرونا دارند ولی احتمال ابتلا و شدت علایم اغلب به شدت بزرگسالان ظاهر نمی شود. در آمریکا، کودکان تنها ۱۶ درصد کل مبتلایان را به خود اختصاص داده اند و علت این مساله مرکز توجه بسیاری مطالعات بالینی است. علت احتمالی که برای این مساله گزارش شده است آن است که شاید سیستم ایمنی کودکان کمتر دچار پاسخ بیش از حد و آسیب به سایر ارگان ها می شود.

به طور کلی، در صورت بروز هر یک از علایم زیر در بزرگسالان فورا باید به پزشک مراجعه شود:

• تنگی تنفس
• درد مداوم قفسه سینه
• کاهش هوشیاری
• سرگیجه شدید
• بی رنگ شدن یا قهوه ای و آبی شدن پوست بدن، لب ها و ناخن ها در مقایسه با تناژ (رنگ طبیعی) پوست.

شدت علایم بیماری در افراد مختلف متفاوت می باشد به طوری که در برخی بدون علامت بوده و در سایرین علایم بصورت طیفی از ملایم تا شدید ظاهر می شود. ابتلا به کرونای بدون علامت در کودکان شایع تر بوده و خطر انتقال ویروس به سایر اعضای خانواده را افزایش می دهد.

این علایم حتی گاهی تا ۴ هفته بعد از تشخیص بیماری باقی می ماند. پس از چندین هفته، برخی کودکان سندرم های التهابی چندسیستمی را تجربه می کنند که ناشی از پاسخ التهابی سیستم ایمنی به ارگان هایی مانند قلب، ریه ها، کلیه، سیستم گوارشی، مغز، پوست، چشم ها و عروق خونی مختلف بدن می باشد. بروز این سندرم در بزرگسالان شایع نیست. علایم این سندرم شامل: تب برای بیش از ۲۴ ساعت، استفراغ، اسهال، درد شکم، راش پوستی، تپش قلب، قرمز شدن چشم ها، قرمزی و تورم لب ها و زبان و دست و پاها، خستگی مفرط، سردرد، سرگیجه و بزرگ شدن غدد لنفی است.

در صورت بروز هر یک از علایم زیر در کودک فورا باید به پزشک مراجعه کرد:

• ۱- کاهش هوشیاری
• ۲- تنگی نفس
• ۳- سرگیجه ناگهانی و شدید
• ۴- بی رنگ شدن یا قهوه ای و آبی شدن پوست بدن، لب ها و ناخن ها در مقایسه با تناژ پوست.
• ۵- درد شدید شکمی

ذکر این نکته نیز حایز اهمیت است که برخی علایم تا مدت ها پس از ابتلای کودکان به کرونا باقی می ماند. این نشانه ها عبارتند از: خستگی، سردرد، درد عضلانی، سرفه، اختلالات خواب و تمرکز. این موارد ممکن است فعالیت های روزمره کودک را تحت تاثیر قرار دهد. بنابراین توصیه می شود برای مثال معلم کودک خود را از این علایم در جریان بگذارید.

شکایت ها

شدت علایم در عموم مبتلایان ملایم است اما در برخی موارد مشکلات حادی بروز می کند که احتمال مرگ را به دنبال دارد. این مشکلات شامل:

• ذات الریه و سینه پهلو
• از کار افتادن نسبی یا کامل یک یا چند ارگان (به ویژه ریه، کبد و کلیه)
• مشکلات قلبی
• لخته شدن خون
• بروز عفونت های فرصت طلب ویروسی، باکتریایی و قارچی

الگوهای بالینی

از چالش های مهم مقابله با ویروس کووید-۱۹، بروز جهش های متوالی در ویروس است که ممکن است پیامدهایی نظیر کاهش اثرگذاری واکسن بر روی سویه جدید و نیز سرایت پذیری و مرگ آفرینی بالاتر را در ویروس جدید به دنبال داشته باشد.

بر اساس نتایج بررسی تعیین توالی ۱۸ ماهه ویروس کرونا در ایران:

موج اول بیماری ناشی از ویروس نوع وحشی در ووهان چین در بهار ۱۳۹۹ بود.

موج دوم در تابستان ۱۳۹۹ ناشی از نوعی ویروس که از مسیر چین به اروپا و مجدداً از غرب به شرق دنیا منتقل شده بود، تحت عنوان B.1.36 به کشورمان وارد شد.

موج سوم تحت عنوان B1.1.413 نیز در پاییز ۱۳۹۹ ناشی از نوع خاصی از ویروس بود که در برخی از کشورهای غربی و استرالیا و کانادا شایع شده بود.

موج چهارم این بیماری نیز ناشی از ویروس انگلیسی (واریانت آلفا) بود.

موج پنجم نیز در تابستان ۱۴۰۰ ناشی از واریانت دلتا یا همان هندی در کنار نوعی به نام کاپا ظهور پیدا کرد. خطرناک ترین و شدیدترین فرم بیماری کرونا به واسطه سویه دلتا با نام علمی B.1.617.2 ایجاد می شود. این سویه اولین بار در هندوستان گزارش شده و پاندمی را در موج پنجم به ۱۴۲ کشور انتقال داد. میزان سرایت پذیری آن ۹۷ درصد بیشتر از سویه ای است که در ووهان چین مشاهده شده است. بیماری زایی آن به حدی است که حتی افراد واکسینه شده نیز ممکن است به آن آلوده شوند. میزان مصونیت ایجاد شده بعد از تزریق یک دوز واکسن آسترازنکا در برابر سویه دلتا برابر با حدود ۳۳ درصد بوده و با تزریق دوز دوم این میزان به ۶۰ الی ۷۰ درصد افزایش می یابد. علایم سویه دلتا بسیار شبیه سرماخوردگی بوده و از این میان سردرد، گلودرد و آبریزش بینی جزو علایم غالب می باشند.

آخرین واریته از ویروس کووید-۱۹ با نام امیکرون (B.1.1.529) ابتدا در کشور آفریقای جنوبی گزارش شده است. اطلاعات بالینی کمی از میزان سرایت پذیری این سویه در اختیار است. با توجه به جهش های متعدد در پروتئین های سطحی ویروس، دولت مردان بیش از همیشه نگران از بین رفتن مصونیت حاصل از واکسن در برابر این سویه و بروز پیک ششم بیماری کرونا در سرتاسر جهان می باشند.

شیوع

تاکنون بیش از ۲۶۶ میلیون مورد قطعی ابتلا به کرونا در سرتاسر جهان گزارش شده که از این میان فوت بیش از ۵.۲ بیمار را به دنبال داشته است. در ایران نیز آمار مبتلایان قطعی برابر با حدود ۶ میلیون و ۱۴۱ هزار می باشد که مرگ و میر به بیش از ۱۳۰ هزار هم وطن را به دنبال داشته است.

فاصله گذاری اجتماعی

با توجه به پاندمی شدن کرونا در سرتاسر جهان و اینکه برخی مبتلایان بدون علایم بالینی می باشند، عدم رعایت فاصله ایمن از سایرین، خطر ابتلا به بیماری را افزایش می دهد.

عوامل خطر

ابتلا به بیماری کرونا در برخی از افراد خطرناک تر خواهد بود که برخی از این موراد مهم در ادامه اشاره می شود.

سن

در سویه های اولیه و انواع جهش یافته آلفا و بتا از کرونا ویروس، سنین بالاتر از ۵۰ سال نسبت به دیگران هنگام ابتلا و بستری شدن در خطر بیشتری برای مرگ و میر بودند. اما این موضوع در مورد سویه دلتا تغییر یافته و سنین ۲۰ تا ۴۰ سال در معرض ابتلا به علایم شدید بیماری کرونا هستند. از طرفی نرخ ابتلا در کودکان پایین بوده ولی این موضوع سبب می شود کودکان ناقل ویروس در بین اعضای خانواده باشند. بر همین اساس رعایت مراقبت های پیشگیرانه در این سنین ضروری است. ذکر این نکته نیز حایز اهمیت است که بسیاری از کشور هایی که تاکنون از شیوع گسترده کرونا در امان مانده اند جمعیتی جوانتر از سایر کشورها داشته اند. کشور های قاره آفریقا از جمله این موارد هستند.

سنین بالاتر از ۵۰ نسبت به دیگران در معرض خطرات بزرگتری هستند.

جنس

آقایان بیش از زنان (تقریبا ۳ برابر) در ابتلا به علایم شدید بیماری کرونا معرض بستری شدن در بخش مراقبت های ویژه می باشند. این در شرایطی است که تعداد مبتلایان در دو جنس زن و مرد یکسان است. در مطالعه دیگری بر روی بیش از ۳۰۰ هزار مبتلا در سوییس، داده ها حاکی از آن است که نرخ مرگ و میر نیز در بین مردان مبتلا به کرونا بیش از زنان می باشد.

مطالعات حاکی از آن هستند که نرخ مرگ و میر نیز در بین مردان مبتلا به کرونا بیش از زنان می باشد.

عوامل جغرافیایی

کرونا در زمستان ۲۰۲۰ در کشورهایی مانند آمریکا و ایتالیا که از آب و هوایی معتدل برخوردارند شیوع یافت. در همین زمان کشورهای گرمسیری مانند گینه و چاد شاهد شیوع این ویروس نبودند. با این حال برزیل با آب و هوای استوایی کانون گسترش کرونا قرار گرفت. نتیجه آنکه به نظر می رسد گرمای هوا منجر به خروج افراد از محیط های سربسته شده باشد که این موضوع به کاهش روند انتقال ویروس کرونا کمک کرده است. البته در این زمینه باید به وضعیت فرهنگی کشور ها نیز در رعایت پرتکل های بهداشتی توجه داشت.

سبک زندگی

ورزش کردن و رعایت رژیم غذایی سالم به طور کلی با ارتقای وضعیت جسمانی، افراد را در برابر ابتلا به علایم شدید بیماری های واگیردار کمک می کند. از طرفی با مصرف مکمل های حاوی مواد معدنی مانند روی و سلنیوم سیستم ایمنی افراد تقویت می گردد. از آن سو، دریافت مقادیر کافی از ویتامین D از بروز پاسخ های ایمنی ناخواسته و بیش از حد جلوگیری می کند که در مقابله با بیماری کرونا بسیار اهمیت دارد. بطوری که همانطور که بعدا توضیح داده خواهد شد بخشی از علایم و آسیب های بیماری کرونا ناشی از پاسخ بیش از حد سیستم ایمنی به بافت های مختلف بدن می باشد.

نژاد

مطالعات آماری نشانگر آن است که فراوانی ابتلا به بیماری کرونا در کودکان سفید پوست و سیاه پوست بومی آمریکای لاتین بیش از سایر نژادها می باشد.

وراثت

براساس شواهد موجود، ویروس کووید-۱۹ از گیرنده یک آنزیم، به نام گیرنده آنزیم تبدیل کننده آنژیوتانسین2، برای ورود به سلول استفاده می کند. برخی پلی مورفیسم های این گیرنده توانایی بیشتری برای اتصال به ویروس داشته و می توانند فراوانی ابتلا را در این افراد افزایش دهند. برخی مطالعات نیز نشان میدهند که ژن دیگری بنام HLA-B*15:03 در ابتلا به بیماری کرونا نقش دارد. این موارد قطعی نبوده و همچنان نیازمند تحقیق بیشتر می باشند.

بیماریهای زمینه ای  و وضعیت های پرمخاطره

برگسالان و کودکان در معرض خطر، عموما مبتلایان به اختلالات و بیماری های زمینه ای می باشند که شامل: بیماری های قلبی عروقی، سرطان، بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD)، دیابت نوع ۱ و ۲، اضافه وزن و چاقی، فشار خون بالا، بیماری های مزمن کلیوی، کم خونی داسی شکل و تالاسمی، آسم، بیماری های مزن ریوی (سیستیک فیبروزیس)، بیماری های کبدی، زوال عقل، سندرم داون، اختلالات مغزی (سکته مغزی)، ضعف سیستم ایمنی (ناشی از پیوند عضو و مغز استخوان، ابتلا به ایدز یا نقص مادرزادی تیموس)، و مصرف دخانیات. بیماری های دیگری نیز ممکن است احتمال ابتلا به کووید را افزایش بدهند. مادران بارداری نیز در معرض خطر بیشتری هستند.