آلرژی

تشخیص

برای ارزیابی آنکه فرد به آلرژی مبتلا می باشد یا خیر ابتدا باید علایم، نوع رژیم غذایی و عواملی که احتمالا سبب آغاز این واکنش ها می شوند با جزییات توضیح داده شود. سپس پزشک معالج در صورت نیاز به معاینه فیزیکی پرداخته و توصیه به انجام آزمایشات زیر خواهد داشت:

آزمایش ها

۱- تست های آلرژی پوستی: دو نوع آزمایش پوستی در حال حاضر انجام می گیرد که از نظر اقتصادی مقرون به صرفه بوه و نتایج قابل قبولی را در پی دارند. اما از آنجا که مصرف برخی دارو ها سبب اختلال در نتایج آزمایش می گردد، بنابر درخواست پزشک باید چند روز قبل از انجام تست های پوستی از مصرف داروها، نظیر داروهای ضد حساسیت (آنتی هیستامین)، دارو های سوزش معده (فاموتیدین)، دارو های ضد استرس خانواده بنزودیازپین ها (دیازپام)، دارو های ضد افسردگی (آمیترویپتیلین)، خودداری کرد.

الف) تست پریک: در این روش بنا بر توضیحات فرد مشکوک/مبتلا به آلرژی و نظر پزشک، ممکن است عصاره بیش از ۵۰ نوع ماده آلرژی زا از طریق سوزن های کوچکی روی پوست ساعد تزریق گردد. در صورت وجود سابقه حساسیت نسبت به هر یک از این ترکیبات، پوست بعد از ۲۰ الی ۳۰ دقیقه قرمز و متورم می شود. این علایم پس از ۲۴ الی ۴۸ ساعت رفع می شوند.

ب) تست T.R.U.E10: در این آزمایش با قرار دادن یک تکه چسب حاوی آلرژن های مختلف بر روی پوست پشت شانه ها، از فرد خواسته می شود بعد از ۴۸ ساعت مجدد به آزمایشگاه مراجعه کند. ممکن است بعد از خوانش نتایج از فرد خواسته شود پنل های چسبی همچنان برای ۷۲ تا ۹۶ ساعت بر روی پوست باقی مانده و در مراجعه بعدی، نتایج نهایی ثبت گردد. هر چسب محتوی انواع متفاوتی از آلرژن می باشد که در صورت واکنش آلرژی، علایم قرمزی و تورم را به دنبال خواهد داشت.

۲- آزمایش خون (تست ImmunoCAP): از آنجا که در آلرژی سیستم ایمنی با تولید انواع پادتن های IgE علیه آلرژن پاسخ می دهد، می توان با دریافت نمونه خون و مجاور کردن سرم با پنل های حاوی آلرژن های مختلف، به راحتی نوع آلرژن را برای فرد تشخیص داد.

تست های عملکرد ریه:

گروهی از آزمایشات با اندازه گیری میزان ظرفیت ریه ها برای نگه داری هوا و نیز سرعت دم و بازدم، برای تشخیص آسم آلرژیک و روند بهبود مبتلایان به آسم مورد استفاده قرار می گیرند. این تست ها شامل موارد زیر می باشند:

الف) اسپیرومتری: در این روش برای کمک به تعیین عملکرد ریه های، فرد از طریق یک لوله متصل به دستگاهی بنام اسپیرومتر نفس می کشد. به این ترتیب حجم و سرعت دم و بازدم ثبت می گرد.

ب) تست چالش متاکولین: این آزمایش برای ارزیابی واکنش پذیری و عملکرد ریه ها در پاسخ به محرک های محیطی انجام می گیرد. در مواردی که نتایج اسپیرومتری طبیعی یا نزدیک به حد نرمال باشد برای تشخیص آسم پنهان از تست چالش متاکولین استفاده می شود. منظور از آسم پنهان آن است که فرد شرایط بروز علایم آسم را دارا می باشد. اما بدلیل آنکه تابحال در معرض آلرژن تنفسی عامل ایجاد علایم آسم قرار نگرفته است، علایم آسم را تجربه نکرده است.

متاکولین دارویی است که پس از استنشاق با تنگ کردن و انقباض مجاری تنفسی سبب بروز علایم آسم می گردد. به محض اینکه فرد دچار خس خس سینه و تنگی نفس شد، استنشاق متوقف می گردد. اگر ظرفیت حیاتی ریه های فردی پس از استنشاق حداکثر غلظت متاکولین به میزان کمتر از ۲۰ درصد کاهش یابد، نتیجه تست آسم منفی گزارش می شود.

ج) تست پالس اکسیمتری: در این روش سریع، ارزان و غیر تهاجمی میزان اکسیژن اشباع شده خون سنجیده می شود تا مشخص شود سیستم تنفسی اکسیژن کافی برای بافت بدن جذب می کنند یا خیر. توجه داشته باشید یکی از وظایف خون حمل گاز های تنفسی اکسیژن و دی اکسید کربن می باشد. این دو گاز عموما بصورت متصل به هموگلوبین و نیز بمقدار بسیار کمی بصورت محلول در پلاسمای خون حمل می شوند. منظور از اکسیژن اشباع، غلظت اکسیژن حمل شده توسط هموگلوبین می باشد. این میزان در شرایط عادی تقریبا ۹۵ تا ۱۰۰ درصد می باشد. میزان اشباع اکسیژن در هموگلوبین طی بیماری های تنفسی مختلف ممکن است کاهش یابد.

د) تست سنجش نیتریک اکسید بازدم: گاز نیتریک اکسید از سلول های التهابی ترشح می شود. در این تست با انجام عمل بازدم در یک لوله و ثبت مقدار نیتریک اکسید بررسی می شود که میزان نیتریک اکسید بازدم فرد چه میزان است. افزایش مقادیر این گاز نشان می دهد که آسم ممکن است در نتیجه فعالیت التهابی نوعی از سلول های سیستم ایمنی بنام ائوزینوفیل ها ایجاد شده باشد. این سلول ها با تولید هیستامین (نوعی فاکتور حساسیت زا) نقش مهمی در بروز واکنش های آلرژیک ایفا می کنند.

روش های تصویربرداری

معاینات برونکوسکوپی برای مشاهده وضعیت مجاری هوایی مورد استفاده قرار می گیرد. برونکوسکوپی مانند آندوسکوپی روشی بی خطر است که از سوی متخصص ریه به منظور تشخیص بیماری های ریوی مورد استفاده قرار می گیرد. در این روش لوله باریکی از راه مجرای دهان یا بینی وارد ریه ها شده و به تصویربرداری می پردازد. حتی در صورت بروز تنگی نفس ممکن است از این روش برای قرار دادن یک لوله کوچک (استند) جهت باز نگه داشتن مجرای تنفسی استفاده شود.

درمان

دارویی

۱- آنتی هیستامین ها: در مواردی که علایم آلرژی تنفسی ملایم باشد (آبریزش بینی و چشم، خس خس سینه) استفاده از آنتی هیستامین توصیه می شود. در این گروه داروهایی مانند لوراتادین و ستریزین قرار می گیرند که کمتر از سایر آنتی هیستامین ها عارضه خواب آلودگی به دنبال دارند. این دارو ها بصورت قرص خوراکی، اسپری های استنشاقی و قطره چشمی در دسترس می باشند. با توجه به آنکه آلرژی های تنفسی عموما به صورت فصلی و ناشی از گرده های گیاهان می باشند، مصرف این دارو ها تحت نظر پزشک و قبل از شروع گرده افشانی گیاهان، از بروز علایم یاد شده جلوگیری می کند.

۲- دارو های رفع احتقان بینی: این گروه نیز به صورت قرص، مایع و اسپری در دسترس بوده و از تورم سینوس های مجاری تنفسی و علایم مربوط به آنها (گلودرد و سرفه) جلوگیری می کنند. توجه داشته باشید این دسته از داروها نباید برای بیش از ۷۲ ساعت به صورت مداوم استفاده شوند. از مهمترین داروهای رفع احتقان و گرفتگی مجاری تنفسی می توان به اکسیمتازولین و سودوفرین اشاره داشت.

۳- دارو های ضد التهابی غیر استروییدی: داروهایی نظیر آسپرین، دیکلوفناک، و ایبوپروفن در این گروه از داروها قرار می گیرند و عموما برای رفع موقتی علایمی مانند درد، تورم و کرامپ های شکمی مورد استفاده قرار می گیرند. استفاده مداوم از این دارو ها توصیه نمی شود. برای مثال، آسپرین خود ممکن است سبب بروز علایم آلرژی گردد.

۴- محلول های شستشوی بینی و سینوس ها: این روش برای شستشوی آلرژن های مجاری تنفسی بسیار مفید می باشد. آکادمی آسم، آلرژی و ایمونولوژی امریکا دستورالعمل زیر را برای تهیه یک محلول شستشوی خانگی توصیه کرده است:

ابتدا سه قاشق چایخوری نمک خوراکی (فاقد ید) را با یک قاشق چایخوری جوش شیرین مخلوط کنید.

سپس یک قاشق از مخلوط فوق را به ۲۵۰ میلی لیتر آب جوش اضافه کنید.

بعد از حل شدن پودر نمک و خنک شدن، محلول شستشو آماده استفاده می باشد.

۵- داروهای ضد التهابی حاوی کورتیکواستروئید: شامل انواع کرم های هیدروکورتیزون می باشد که برای درمان علایم پوستی ناشی از واکنش های آلرژیک مانند خارش، تورم و قرمزی پوست قابل استفاده می باشند.

۶- کرم های مرطوب کننده: کرم های آبرسان حاوی ترکیبات تسکین دهنده مانند عصاره کالامین برای کاهش واکنش های پوستی ناشی از آلرژی توصیه می شود.

۷- کرومولین خوراکی: این دارو برای درمان علایم مربوط به ماستوسیتوز و آلرژی غذایی بکار می رود. ماستوسیتوز در واقع افزایش گروهی از سلول های ایمنی (بنام ماستوسیت) است که در بافت های مختلف بدن حضور دارند. این سلول ها در واکنش های آلرژیک با تولید و ترشح ترکیبات زیستی سبب بروز علایم آلرژی می شوند.

۸- قرص های زیر زبانی: این دارو سبب رفع انقباض عضلات مجاری تنفسی و علایم آسم می گردد.

تغییر سبک زندگی

۱- تغییر رژیم غذایی: برای افراد مبتلا به آلرژی رعایت رژیم غذایی با چربی پایین، سرشار از سبزیجات توصیه می شود. استفاده از غلاتی مانند گندم برای افرادی که نسبت به آنها واکنش آلرژی نشان می دهند پیشنهاد نمی شود. برخی آنتی اکسیدان های گیاهی (تحت عنوان فلاونوئیدهای زیستی) که در میوه هایی مانند مرکبات (مانند پرتقال و لیموترش) و انگور سیاه دیده می شوند به عنوان یک آنتی هیستامین طبیعی سبب کاهش علایم آلرژی می شوند.

۲- مکمل های ویتامینه: مکمل های حاوی روغن بذر کتان، ماده معدنی روی، ویتامین های A، C و E برای بهبود عملکرد سیستم ایمنی و کاهش علایم آلرژی توصیه می شود.

سایر موارد

۱- ترموپلاستی برونش: این روش عموما برای درمان افرادی مبتلا به آسم شدید و مقاوم به درمان مورد استفاده قرار می گیرد. منظور از آسم مقاوم به درمان آن است که، شدت بیماری در این افراد به حدی است که دارو های رایج ضدالهابی مانند کورتیکواستروئید های استنشاقی (مانند اسپری بینی بکلومتازون) و بتاآگونیست ها (یا دارو های مهارکننده انقباض عضلات مانند لوالبوترول) نیز برای کاهش علایم موثر نیستند. در روش ترموپلاستی با بهره گیری از انرژی گرمایی، عضلات منقبض شده مجاری هوایی باز شده و علایم آسم طی حداقل ۳ جلسه استفاده برطرف می گردد. طی این فرایند لوله ای منعطف وارد مجاری هوایی شده و به ریه انتقال می یابد. سپس دیواره نواحی خاصی از ریه تا ۶۵ درجه سانتی گراد گرم می شود تا اصطلاحا برخی عضلات شکسته و از این به بعد انقباض در آنها به سختی قابل انجام باشد. استفاده از این روش برای مبتلایان به آسم که از هر گونه عفونت تنفسی یا مشکل انعقادی خون رنج می برند یا از داروهای ضد انعقاد مانند آسپرین و هپارین استفاده می کنند توصیه نمی شود. نتایج به شکلی است که تا ۳۳ درصد حملات آسم کاهش یافته و نیاز به بستری شدن در بیمارستان را به حداقل می رسد. از دیگر مزیت های این روش سرپایی بودن درمان است. بطوریکه فرد پس از هر جلسه درمان به منزل مراجعه می کنند.

۲- ایمونوتراپی: بنابر تشخیص پزشک ممکن است روش آلرژن ایمونوتراپی به فرد توصیه شود. در این روش مقادیر مشخصی از عصاره حاوی آلرژن به فرد تزریق می شود. روند تزریقات برای مدت طولانی با دوز های افزایشی ادامه می یابد.

در روش دیگری از ایمونوتراپی، قرص های زیر زبانی به فرد تجویز می گردد که حاوی آلرژن های تنفسی می باشد. درمان با تجویز دوز های تکرار شوند ادامه می یابد تا آنکه واکنش آلرژی بدن نسبت آلرژن های مورد نظر از بین برود.

هدف از انجام ایمونوتراپی برای درمان آلرژی آن است که نوع پاسخ سیستم ایمنی از واکنش آلرژی به پاسخ محافظتی تغییر یابد. پاسخ محافظتی مشابه پاسخی است که سیستم ایمنی علیه میکرو بها اعمال کرده و باعث از بین رفتن آنها می شود اما علایم آلرژی را شامل نمی شود. به این ترتیب در مواجهه با آلرژن، واکنش های آلرژیک ممکن است تا حد زیادی از بین بروند. این روش برای از بین بردن حساسیت نسبت به نیش حشرات گاها ۹۰ الی ۹۸ درصد موثر است.

۳- طب سوزنی: این روش نیازمند مراجعه به مختصص طب سوزنی داشته و در برخی موارد سبب تسکین علایم آلرژی تنفسی و پوستی می گردد.

۴- کیسه یخ: در مواردی مثل آلرژی پوستی یا حساسیت نسبت به نیش حشرات می توان محل آسیب را برای مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه با کیسه یخ پوشاند. بنابراین، علایم التهابی تا حدی تخفیف می یابند.

آلرژی (رینیت آلرژیک) از منظر طب سنتی

مترادف ها 

نزله و زکام 

تعریف 

با توجه به طیف گسترده ی واکنش های آلرژیک، در این مطلب به بخشی از این بیماری می پردازیم که شیوع بیشتری دارند. رینیت آلرژیک در طب ایرانی تحت عنوان کلی نزله و زکام شناخته می شود که مشخصه ی آن انتقال ترشحات غیرطبیعی سینوس ها و مجاری تنفسی فوقانی و تحتانی است به صورتی که از ناحیه بینی خارج شود (زکام) یا به ناحیه حلق وارد شده و از راه دهان (نزله) خارج شود. 

نزله و زکام در صورتی که درمان نشوند به بیماری های مختلفی در اعضای دیگر منجر می شوند که شامل موارد زیر می باشند:  

• مشکلات معده 
• بیماری های مفاصل 
• تپش قلب 
• بیماری های ریوی 
• اسهال های دوره ای 
• زخم روده ها 

علت شناسی 

• علل خارج از بدن (مانند باد سرد یا تابش خورشید) 

• انواع سوء مزاجات مغز ( مانند سوء مزاج بارد بلغمی مغز) 

• امتلاء بدن (به معنی تجمع بیش از حد مواد یا تجمع مواد نامناسب در بدن) 

• ضعف مغز و ناتوانی آن در هضم مناسب اخلاط 

• مشکلات گوارشی مانند ریفلاکس 

درمان 

در قدم اول، باید علت بروز این بیماری مشخص شود تا بر اساس علائم بتوان درمان مورد نظر را انجام داد. 

درمان های ساده ی اولیه 

• پرهیز از محرک های خارجی و عوامل تحریک کننده 

• پرهیز از رسیدن هوای سرد به سر، قرار گرفتن در معرض باد سرد (مانند کولر) و استفاده از آب سرد، یخ و بستنی 

• پرهیز از خواب روز 

• پرهیز از غذاهایی مانند لبنیات، ماهی، سرکه، غذاهای پر چرب، سیر و پیاز خام، گردو، تره، تربچه، شاهی، غذاهای غلیظ و سنگین 

• پرهیز از طعم های ترش و شور 

• شست و شوی بینی 

• پوشاندن سر بعد از حمام 

درمان های کمک کننده 

• یکی از روغن های بنفشه، انیسون یا سیاهدانه را دو قطره در هر سوراخ بینی، دو نوبت در روز بچکانید. پس از چکاندن 5 دقیقه در حالت سجده قرار بگیرید تا دارو بیرون نیاید. در صورت احساس سوزش در گلو می توانید یک تکه نان میل کنید.  

• بوییدن گِل ارمنی 

• باقلا خشک را یک شبانه روز در سرکه خوابانده، سپس مجددا خشک کرده، پودر کرده با اندکی سرکه خمیر کرده و در ناحیه پیشانی و شقیقه ها ضماد شود. به جای آرد باقلا، از پودر مازو نیز می توان استفاده کرد. 

• در صورتی که ترشحات رقیق و در همراهی با خارش زیاد و عطسه است موارد زیر انجام شود: 

• بخور دادن جو، بنفشه، بابونه یا خشخاش، به صورت تکی یا در ترکیب با یکدیگر. سپس            می توان آب حاصل را صاف کرده، در حمام از فاصله بیست سانتی متری روی سر ریخت و بعد از 10 دقیقه شست. 

• استفاده از حنا یا برگ بید پودر شده به صورت خمیر بر سر 

• سوپ جو همراه با اندکی تخم خشخاش 

• در صورتی که ترشحات غلیظ و پر رنگ است می توان موارد زیر را انجام داد: 

• مقداری ارزن و بلور نمک داخل یک کیسه پارچه ای ریخته، آن را گرم کرده و در ناحیه پیشانی قرار داد. 

• دمنوشی از یک قاشق مرباخوری پودر ریشه شیرین بیان + یک قاشق غذاخوری گل گاوزبان + یک قاشق غذاخوری پر سیاوشان 

• بخور دادن بابونه یا شلغم 

• دمنوشی از پنج عدد عناب چنگال زده + یک قاشق غذاخوری خطمی